سنڌي ٻولي قومي ٻولي جاڳرتا مُهم

ياسر قاضي

فيبروريءَ جو مهينو هر ڪنهن کي پنهنجي مادري ٻوليءَ سان والهانه محبت جي اظهار جو موقعو مُهيا ڪندو آهي. هونئن ته اها محبّت ڪنهن خاص ڏينهن جي محتاج ناهي ۽ اسان هر روز سڌيءَ توڙي اڻ سڌيءَ طرح پنهنجي ماءُ ــ ٻوليءَ سان چاهت جو اظهار ڪندا رهون ٿا، پر 21 فيبروريءَ جو ڏينهن ”مادري ٻولين جي عالمي ڏينهن“ طور ملهايو ويندو آهي، جيڪو اسانکي ان ڳالهه جي ياد به ڏياريندو آهي ته بنگلا ٻولي ڳالهائيندڙ جيڪڏهن پنهنجا سِرَ قربان ڪري پنهنجي ٻوليءَ جي بقا کي هميشه لاءِ امر ڪري سگھن ٿا، ته اسان ننڍڙيون ڪوششون وٺي، پنهنجي ٻوليءَ جو واهپو عام ڪري، ان کي سدائين جيئري رکڻ جو اهتمام ڇو نٿا ڪري سگھون!

هونئن ته هر سال سنڌي ٻوليءَ جو بااختيار ادارو پنهنجي مينڊيٽ تحت هن عالمي ڏينهن کي شايانِ شان طريقي سان ملهائي، ان ڏينهن تي قومي يا بين الاقوامي ڪانفرنسن، سيمينارن ڪوٺائڻَ توڙي ٻين سرگرمين رستي سنڌي ٻوليءَ سان محبت جو اظهار پيو ڪندو آهي، پر هن سال نامياري شاعر، نقاد، محقق، دانشور ۽ اٿارٽيءَ جي چيئرمين، پروفيسر ڊاڪٽر اسحاق سميجي جي اڳواڻيءَ ۾، هڪ نه پر ڏهه قدم اڳتي وڌي سنڌي لئنگئيج اٿارٽيءَ ان ڏينهن جي مناسبت سان فيبروريءَ جي پوري مهيني کي پنهنجي ٻوليءَ سان محبّت جي اظهار سان سلهاڙي ان کي ”سنڌي ٻولي قومي ٻولي جاڳرتا مهم“ جي مهيني طور ملهائڻ جو نه رڳو اعلان ڪيو آهي، بلڪه ان جشن جو آغاز به ڪري ڇڏيو آهي. هي پورو مهينو جاري رهندڙ هن مُهم جو اصل مقصد سنڌ جي عام کان عام ماڻهوءَ، هر عمر ۽ زندگيءَ جي هر شعبي سان وابسته سنڌيءَ کي پنهنجي ٻوليءَ جي مالڪي ڪرڻ ۽ ان بابت حساس ٿيڻ جو موقعو فراهم ڪرڻ آهي، ته جيئن سنڌي ٻوليءَ کي درپيش چيلينجز سان هر سطح تي منهن ڏئي سگھجي.

هن ٻولي مهم جي سلسلي ۾ پنهنجي ’امڙ ــ ٻوليءَ‘ سان محبت جِي هن تحريڪ جو حصو بڻجڻ لاءِ مختصر فلمن، ڊرامن ۽ خاڪن جو مقابلو به ڪوٺايو ويو آهي، جنهن ۾ نؤجوان ويڊيوگرافرز، شارٽ فلم هدايتڪارن، ٽِڪ ٽاڪرس، يُوٽيوبرس ۽ وِي لاگرس کي 15 فيبروريءَ تائين اهڙيون ويڊيوز جمع ڪرائڻ جي نينڍ ڏني وئي آهي، جنهن جي اسٽوري بورڊ ۾ سنڌي ٻوليءَ سان محبت جو اظهار ٿيل هجي. هن مقابلي جي فاتحن لاءِ ڪيش انعامن جو اعلان ڪيو ويو آهي. ان کانسواءِ شاعرن کي پنهنجي يا ٻئي ڪنهن شاعر جي سنڌي ٻوليءَ بابت لکيل شاعري ۽ راڳين کي سنڌي ٻوليءَ سان محبّت جو اظهار ڪندڙ ڳايل شاعري ونڊڻ جي پڻ دعوت ڏني وئي آهي.

سنڌي ٻوليءَ جي بااختيار اداري پاران هن جاڳرتا مهم جي سلسلي ۾ سنڌي ٻوليءَ جي اهميت جو پرچار ڪندڙ مختلف پوسٽر پڻ جاري ڪيا ويا آهن ۽ انهن جي اجراءَ جو سلسلو پورو مهينو روزاني بنياد تي جاري رهندو. هن جاڳرتا مهم کي سنڌگِير بڻائڻ لاءِ ضلعي سطح تي ڪاميٽيون پڻ جوڙيُون ويون آهن، جن ۾ سنڌي ادبي سنگت ۽ سِنڌ گريجوئيٽس ايسوسيئيشن جي هر ضلعي جي شاخن کان علاوه مختلف سطح جي استاد تنظيمن جا نمائندا پڻ شامل ڪيا ويا آهن، جيڪي نه رڳو مڪاني سطح تي هن جاڳرتا مهم جي سلسلي ۾ سرگرميون منعقد ڪري سنڌي ٻوليءَ جي پرچار جو اهتمام ڪندا، بلڪه مختلف اسڪولن جا دؤرا ڪري اهو پڻ يقيني بڻائيندا ته سرڪاري توڙي خانگي اسڪولن ۾ سنڌي پاڙهي وڃي پئي يا نه! يا اتي پڙهائجندڙ سنڌي ٻوليءَ جو معيار ڪهڙو آهي.

هن جاڳرتا مُهم جي افتتاحي تقريب جمعي 31 جنوري 2025ع تي سنڌي ٻوليءَ جي بااختيار اداري حيدرآباد جي ڊاڪٽر بلوچ هال ۾ منعقد ٿي. جنهن ۾ سنڌ جِي ڏاهپ جِي نمائندگي ڪندي نورالهديٰ شاهه، ڊاڪٽر آڪاش انصاريءَ، جامي چانڊيي ۽ سسئي پليجو خاص مهمانن طور شرڪت ڪئي. انهن کانسواءِ هن پُروقار افتتاحي تقريب ۾ شعور وندن جِي جھجھي تعداد ۾ شرڪت سنڌ جي هر فرد جي پنهنجي  ٻوليءَ سان چاهه جو ثبوت هو ۽ ان ڳالهه جي پڻ اڳڪٿي هئي ته هن جاڳرتا مهم کي سنڌ پاران ڪيتري ڀرپُور موٽ ملڻ واري آهي. هن افتتاحي ميڙاڪي ۾ شريڪ ساڃهه وندن سنڌي ٻوليءَ جي تاريخي اهميت، افاديت، ان جي جائز مقام نه ملڻ واريءَ صورتحال ۽ ان ڏس ۾ قانون سازيءَ جِي ضرورت تي زور ڏيڻ سان گڏوگڏ سنڌي ٻوليءَ جو واهپو عوام ۾ وڌائڻ لاءِ سنڌي ٻولي اختياريءَ جي ڪوششن کي ساراهيو ۽ هن پوري مهيني جِي جاڳرتا مهم کي سنڌي ٻوليءَ لاءِ سڀاويڪ قرار ڏنو. افتتاحي اجلاس ۾ سنڌي ادبي سنگت جي سيڪريٽري جنرل نُور چاڪراڻيءَ ۽ پيرل کوسي پڻ پنهنجا ويچار ونڊيا، جڏهن ته تقريب جي ڪارروائي اٿارٽيءَ جي سيڪريٽري ڊاڪٽر احسان دانش هلائي. هن تقريب جي ٻئي ڏينهن حيدرآباد ۾ ئي سنڌي ٻولي جاڳرتا ريليءَ جو اهتمام ڪيو ويو، جنهن ۾ ساڃهه وندن، اديبن، شاعرن، دانشورن، زندگيءَ جي مختلف شعبن سان تعلق رکندڙ نؤجوانن، اسڪولي ٻارڙن، فنڪارن ۽ عام ماڻهن جي وڏي انگ شرڪت ڪئي. حيدرآباد جي قاسم آباد واري علائقي ۾ قومي شاهراهه تي واقع سنڌي ٻوليءَ جي بااختياري اداري جي صدر دفتر کان هيءَ ريلي قومي شاهراهه لتاڙيندِي جڏهن شهيد هوش محمّد شيدي فلاءِ اوور وٽان گذري ته حيدرآباد جي هيءَ مُک شاهراهه ”سنڌي ٻولي ــ قومي ٻوليءَ“ جي نعرن سان گُونجي اٿي ۽ هر خاص توڙي عام جو توجهه ڇڪائڻ ۾ ڪامياب رهي. هن ريليءَ جي پُڄاڻيءَ تي اٿارٽيءَ جي مُک عمارت آڏو تقريب منعقد ٿي، جنهن ۾ ٻارڙن گيتن ۽ ٽيبلوز رستي پنهنجي ٻوليءَ سان محبت جو اظهار ڪيو، جڏهن ته ڊاڪٽر محمود مغل، عزيز گوپانگ، علي دوست عاجز، پروفيسر بينظير جوڻيجو، روبينه صديقيءَ توڙي ٻين دانشورن ٻوليءَ جي حساسيت کي ايندڙ نسلن تائين پهچائڻ جي هن سعيي ڪرڻ تي لئنگئيج اٿارٽيءَ توڙي ڊاڪٽر اسحاق سميجي ۽ سندس سٿَ کي واڌيون ڏنيون. هن تقريب جي ڪارروائي شوڪت چاچڙ هلائي. هن ريليءَ ۾ شريڪ 52 ٻارن سنڌي آئيوٽا جي 52 اکرن جا ’پِلي ڪارڊ‘ هٿن ۾ جھلي اکر اکر سان پنهنجي اُنسَ جو منفرد ۽ معصوم اظهار ڪيو. اٿارٽيءَ جي عمارت جِي مُهاڙيءَ جي سُونهَن، ان جي ٿنڀن تي لڳل ”سنڌي ٻولي ــ قومي ٻوليءَ“ جي عبارت ۽ الف ب جي اکرن جي سونهن سان ٻهڪندي رهِي.

هن جاڳرتا مهم جي سلسلي ۾ اڄ شام 4:00 لڳي اٿارٽيءَ جي ڊاڪٽر بلوچ هال ۾ نامور ليکڪ، استاد ۽ محقق، شفقت قادري ”ٻولين بابت مُلڪي پاليسيون ۽ تنقيدي لساني پاليسيءَ“ جهڙي اهم موضوع تي ليڪچر ڏيندو. جڏهن ته پَرينهن (خميسَ، 6 فيبروريءَ تي) ٽنپهرن جو 3:00 لڳي ”سنڌي ٻولي: خطرا، موقعا ۽ تجويزون“ جي مُک عنوان تحت ٻولي اٿارٽيءَ جي فيس بُڪ پيج تان هڪ آن لائن مذاڪرو سنئون سڌو نشر ڪيو ويندو، جنهن جو ذيلي عنوان هوندو: ”سنڌي ٻوليءَ جو سماجي واهپو: مسئلا ۽ حلَ“. هن مذاڪري جي ميزباني علي زاهد ڪندو، جڏهن ته ڊاڪٽر اعجاز وساڻ، ڊاڪٽر حُسين مسرت ۽ ذوالفقار قادري مهمان طور موضوع تي پنهنجا ويچار ونڊيندا. ان کان علاوه 11 ۽ 20 فيبروريءَ تي پڻ ٻوليءَ بابت آن لائين مباحثا ۽ مذاڪرا نشر ڪيا ويندا، جڏهن ته 14 فيبروريءَ تي محبتن جي عالمي ڏينهن کي ”ٻوليءَ سان محبّت جي ڏينهن“ طور ملهائڻ جُون سرگرميون منعقد ٿينديون. 19 فيبروريءَ تي ٻوليءَ بابت هڪ ٻيو اهم مذاڪرو ڪوٺايو ويندو، جنهن جي ماڊريٽر روماسا جامي هوندي، جڏهن ته مهمان طور عاليه بخشل، رخسانه پريت ۽ سنڌُو نواز پنهنجن خيالن جو اظهار ڪنديون. جنهن بعد 22 فيبروريءَ تي وفاقي راڄڌاني اسلام آباد ۾ سنڌي ٻوليءَ جِي اهميت ۽ ان کي قومي ٻولي بڻائڻ بابت پاليسي سازيءَ جي موضوع تي سيمينار منعقد ڪيو ويندو. ان جي هڪ ڏينهن جِي وٿيءَ سان 24 فيبروريءَ تي وري اسلام آباد اندر ملڪ جي اهم ادبي اداري اڪادمي ادبيات پاڪستان ۾ اٿارٽيءَ پاران هڪ ٻيو سيمينار منعقد ڪيو ويندو، جنهن ۾ اسلام آباد ۾ رهندڙ سنڌي ٻوليءَ جي گھڻگُھرن سان گڏوگڏ مختلف ٻولين جا لکاري پڻ شرڪت ڪندا ۽ پنهنجا ويچار ونڊيندا. ان وچ ۾ اٿارٽيءَ جي ڪراچي ڪيمپ آفيس ۾ پڻ هن جاڳرتا مهم جُون سرگرميون منعقد ڪيون وينديون. مهيني جِي پڇاڙيءَ ۾ 27 فيبروريءَ تي اٿارٽيءَ پاران اعلانيل ويڊيو مقابلي جي نتيجن جو اعلان ڪيو ويندو ۽ مهيني جو اختتام سنڌي ٻولي ميلي سان ڪيو ويندو، جنهن ۾ سمورن مقابلن جي فاتحن ۽ سنڌي ٻوليءَ سان محبت جو اظهار ڪندڙ ٻارڙن، شاگردن ۽ نؤجوانن ۾ انعام ورهائي، سندن مڃتا جو اهتمام ڪيو ويندو. ان ريت سڄي سنڌ، سنڌي ٻوليءَ جي بااختيار اداري جي سڏَ تي هيلَ فيبروريءَ جو پُورو مهينو سنڌي ٻوليءَ سان چاهت جو اظهار ڪندي ملهائيندي، جيڪو يقيناً پنهنجي ٻوليءَ سان الفت جي اپٽار جو هڪ اڇُوتو آغاز به ليکيو ويندو.

جاڳرتا جو هي مهينو ملهائڻ لاءِ سنڌي ٻولي اختياريءَ سان انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي، ڪراچي يونيورسٽيءَ، سنڌ يونيورسٽي ڄامشوري، وفاقي اردو يونيورسٽي ڪراچيءَ، شاهه عبداللطيف يونيورسٽي خيرپور ۽ شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي شهيد بينظيرآباد جا سنڌي شعبا، سنڌي ادبي سنگت، سنڌ گريجوئيٽس ايسوسيئيشن، آرٽس ڪائونسل آف حيدرآباد، سکر آرٽس ڪائونسل، آرٽس ڪائونسل آف پاڪستان لاڙڪاڻو، مقصود گل اڪيڊمي سنڌ ۽ سنڌ لٽريچر فيسٽيول به سهڪاري آهن. ان سان گڏوگڏ ٻولي اختياريءَ کي پرائمريءَ کان ڪاليج سطح تائين سنڌ سطح جي استاد تنظيمن ”پ. ٽ. الف“ (پرائمري ٽيچرس ايسوسيئيشن)، ”گَسٽا“ (گورنمينٽ سيڪنڊري اسڪول ٽيچرس ايسوسيئيشن) ۽ ”سَپلا“ (سنڌ پروفيسرس اينڊ ليڪچررس ايسوسيئيشن) جو پڻ تعاون حاصل آهي، جيڪو ان ڳالهه جو غماز آهي ته سنڌ جِي استاد برادري پڻ سنڌي ٻوليءَ کي قومي ٻولي بڻائڻ واريءَ هن مهم ۾ سنڌ سان هم آواز آهي. هي تنظيمون توڙي ادارا پورو مهينو سنڌي ٻولي اختياريءَ سان هنن ملڪ گِير سرگرمين ۾ سهڪاري رهندا.

فيبروري 4, 2025