اسرائيل فلسطين جنگبندي، پائيدار امن جي ڳولا

علي گل ڇڇر

جيتوڻيڪ آمريڪا جو چونڊيل نئون صدر ڊونالڊ ٽرمپ غزه اسرائيل جنگ بندي جي معاهدي مان گهڻو پراميد نظر نٿو اچي پر پندرهن مهينن جي خوني ويڙھ کانپوءِ  ٺاپر اچي ويئي آھي ۽ غزه ۾ جنگ بندي جو معاهدو طع ٿي ويو آھي، مگر پندرهن مهينن کان جاري جنگ سبب فلسطين جو سامونڊي علائقوجنگ جي تباھ ڪن اثرن کان بچي ناهي سگهيو، اسرائيل طرفان هن علائقي مٿان  فضائي ۽ زميني حملن جي شروعات 7 آڪٽوبر 2023 تي حماس جي غير معمولي سرحد پار حملي جي جواب ۾ شروع ڪئي ويئي هئي، حماس جي ان حملي ۾ تقريبن 1200 اسرائيلي شھري مارجي ويا هئا ۽ 251 ڄڻن کي يرغمال بڻايو ويو هو،حماس جي انتظامن هيٺ  وزارت صحت جي دعوائن موجب اسرائيل جي غزا مٿان ڪيل حملن دوران  47 هزار کان مٿي فلسطينن جي مارجڻ جي دعوي ڪئي ويئي آھي،

اسرائيل حماس جنگ جي شروعات ۾ اسرائيلي انتظاميه جي توجهھ جو مرڪز غزه جا اتريان علائقن هئا سندن خيال هو ته حماس جا ويڙھاڪ انهن علائقن ۾ لڪل آھن اهو ئي سبب آھي جو سرحد کان صرف ٻه ڪلوميٽر پري غزه جي اتر ۾ واقع هڪ ڳوٺ حنون اسرائيل جي حملن جو سڀ کان پهرين شڪار بڻيو،

غزه شھر جي اتر ۾ واقع ٻين ڳتيل آبادي وارن شھرن کي پڻ اسرائيلي جي فضائي حملن ۽ بمباري ۾ سخت نقصان پهتو ۽ آڪٽوبر مهيني جي آخر ۾ زميني حملن جي شروعات ڪئي ويئي.

ڊسمبر ۾ غزه جي هڪ ٻيئي ڳتيل آبادي واري شھر خان يونس تي زميني حملي کان اڳ  اسرائيل ڏکڻ ۽ غزه جي وچ وارن علائقن تي حملن ۽ بمباري جي رفتار ايتري تيز ڪري ڇڏي هئي جو جنوري تائين غزه جي اڌ آبادي جي عمارتن کي تباھ ڪيو ويو هو،

سيٽلائيٽ ڊيٽا جو تجزيو ڪرڻ واري اداري “سي يو اين وائي گريجوئيٽ سينٽر” ۽ اوريگون اسٽيٽ يونيورسٽي  جي ماهرن مطابق پندرهن مهينن کان جاري تڪرار سبب غزه جي پٽي ۾  تقريبن 60 فيصد عمارتن کي نقصان پهتو آھي جنهن ۾ سڀ کان گهڻو نقصان غزه شھر کي پهتو آھي،

اقوام متحده جي اندازي مطابق  تباھ ٿيندڙ عمارتن ۾ غزه شھر جا تقريبن 90 سيڪڙو رهائشي يونٽ متاثر ٿيا آھن جنهن ۾ 160،000 مڪمل تباھ ٿي ويا آھن ۽ 276،000 جزوي طور تباھ ٿيا آھن،

غزه ۾ هن جنگ کان اڳ ۾ به ڪي سٺيون حالتون نه هيون هن خطي ۾ ڪير داخل ٿيندو ڪير نه ان جو فيصلو مصري ۽ اسرائيلي انتظاميه ڪندي هئي ۽ ٻنهي پاران چيو اهو ويندو هو ته اهو سڀ ڪجهه سيڪورٽي ۽ سلامتي جي غرض سان ڪيو پيو وڃي،

عالمي بئنڪ مطابق غزه جي ٻه ڀاڱي ٽي آبادي غربت ۾ گذاري ٿي ۽ هزارين ماڻھو اقوام متحده جي پناھگير ڪئمپن ۾ رهن ٿا ۽ کين اتي اسڪولن،اسپتالن ۽ دڪانن جي سهوليت ميسر آھي،

روم جي سامونڊي ڪنارن سان گهيريل ايڪيتاليھ ڪلوميٽر ڊگهي ۽ ڏھ ڪلوميٽر ويڪري غزا جي پٽي جنهن جوسرحدون اسرائيل ۽ مصر سان بند آھن ۽ هن علائقي جو وڏو حصو هاڻي رهڻ جي قابل ناهي رهيو هتي جي ذرعي زمين جيڪا ڪنهن وقت ۾ گرين هائوس جو ڏيک ڏيندي هئي هاڻي هي علائقو اسرائيلي فوجن جي ڇاپن، وزني فوجي گاڏين ۽ ٽئنڪن سبب واري جي ڍير جو ڏيک ڏيئي رهيو آھي.

غزه ۾ اسرائيلي جنگ پندرهن مهينن جي عرصي کانپوءِ اسرائيل ۽ فلسطين جي مزاحمتي گروپ حماس وچ ۾ ثالثي ڪندڙن جي ٽياڪڙي کانپوءۡ  ٿيل جنگبندي واري معاهدي بعد اختتام پزير ٿيڻ جي اميد ظاهر ڪيئي پيئي وڃي،

اسرائيل جي سڀ کان وڏي مددگار ۽ سرپرستي ڪندڙ ملڪ آمريڪا جي فوجي ۽ سفارتي عملدارن جي خيال آھي ته اسرائيل جي  لاءِ اها جنگ ڊگهي مدي تائين جاري رکڻ محال آھي اهوئي سبب آھي ته آمريڪي عملدار اسرائيل کي رفع تي حملي کان روڪيندا رهيا ان سان گڏو گڏ آمريڪي فوجي ۽ سفارتي تجزيه ڪارن جي اها پڻ ڪوشش رهي ته اها جنگ لبنان طرف وسعت اختيار نه ڪري ۽ ان جنگ کي صرف غزه تائين محدود ڪجي، هن جنگ جو سڀ کان اهم ۽ ڇرڪائيندڙ پهلو اهو آھي ته اسرائيل پنهجي بيپناھ وسيلن ۽ آمريڪا جهڙي سپر پاور ملڪ جي مدد باوجو غزه کي مٽي جي ڍير ۾ ته تبديل ڪري ڏيکاريو پر 15 مهينن کان جاري رهندڙ جنگ بعد به حماس نه صرف پنهجو وجود برقرار رکيو آھي پر غزه ۾ پنهجو ڪنٽرول به برقرار رکيو اچي،

جنگ بندي جي معاهدي بعد غزه ۾ امدادي ڪارروايون هلندڙ آھن ۽ حماس امدادي سامان جي تقسيم ۾ معاونت جو وعدو ڪيو آھي اسرائيل پنهجي سموري فوجي قوت غزه ۾ استعمال ڪرڻ باوجود حماس جي حڪومت ختم ڪرڻ ۾ تاحال ناڪام ويو آھي جيڪو هن جنگ جو اهم هدف سمجهيو پئي ويو،

جنگ بندي بعد خير سگالي طور حماس پهرين مرحلي ۾  يرغمال بڻايل ٽن اسرائيلي عورتن کي ريڊ ڪراس حوالي ڪري چڪي آھي جنهن جي موٽ ۾ اسرائيل پاران 90 فلسطيني قيدي آزاد ڪيا ويا هئا، جڏھن ته حماس انتظاميه پاران ٻيهر چار يرغمال بڻايل اسرائيلي عورت اهلڪارن کي آزاد ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ويو آھي جنهن جي موٽ ۾ اسرائيل 180 فلسطيني قيدين کي آزاد ڪندو،

وائيس آف آمريڪا پنهجي هڪ رپورٽ ۾ اهو به تسليم ڪيو آھي ته حماس اڄ به فلسطين ۾ پنهجون جڙون مضبوط رکي ٿي، حماس 1980 ۾ وجود ۾ آئي هن تنظيم جي سياسي ۽ مسلح ونگ الڳ الڳ انداز ۾ ڪم ڪري ٿي جڏھن ته اها فلاحي ڪمن سان گڏ پنهجو ميڊيا گروپ به هلائي ٿي،

حماس ڪيتري وقت کان اسرائيل خلاف هڪ منظم مزاحمتي تحريڪ جاري رکيو اچي جنهن ۾  اسرائيلي فورسز تي حملا جنهن ۾ خودڪش بم حملن جهڙيون ڪاروايون پڻ شامل آھن جيتوڻيڪ اسرائيل خلاف مزاحمتي ويڙھ ۾ حماس جا ڪيترائي اڳواڻ مارجي چڪا آھن پر انهن جي جڳهھ وري ٻي قيادت سنڀالي وٺي ٿي،

2006 جي پارلياماني  اليڪشن ۾ حماس کي وڏي ڪاميابي ملي هڪ سال کانپوءِ  فلسطيني اٿارٽي سان جنگ بعد حماس غزه جو ڪنٽرول سنڀالي ورتو ۽ انکانپوءِ هن غزه ۾ هڪ حڪومتي ڍانچو تشڪيل ڏنو جنهن ۾ وزارتون، پوليس ۽ بيوروڪريسي جو نظام شامل هو، حماس جي سيڪورٽي فورسز غزه جي طاقتور خاندانن کي پاڻ سان ملائي مختلف ويڙھاڪ گروپن کي ڪچلي ڇڏيو،

اسرائيل سان ٿيل چئن جنگين دوران غزه ۾ حماس جي حڪومت رهي آھي ايران سان ملي هن پنهجي فوجي صلاحتين ۾ وڌيڪ اضافو ڪيو جنهن ۾ هن پنهجي راڪيٽن جي رينج وڌائي اسرائيل جي اندر تائين مار ڪرڻ جي قابليت ماڻي ورتي آھي ۽ اسرائيل جي ميزائيل حملن کان بچڻ لاءِ زير زمين سرنگن جو ڄار پڻ وڇايو ويو آھي

7 آڪٽوبر 2023 تائين حماس هزارين ويڙھاڪ جٿا تيار ڪري چڪي هئي ۽ هن اسرائيل تي ٽن طرفن کان هوائي،سامونڊي ۽ زميني رستي حملو ڪري اسرائيل جا 1200 ماڻھو ماري ڇڏيا هئا ۽ 250 ماڻھن کي يرغمال بڻايوويو هو،

ان حملي جي جواب ۾ اسرائيل غزه جنگ جي شروعات ٿئي هئي ۽ موٽ ۾ اسرائيل غزاه تي زميني ۽ هوائي حملن جي شروعات ڪندي 47 هزار کان مٿي فلسطينين کي قتل ڪري ڇڏيو ۽ غزاه جي علائقي جي تقريبن 90 فيصد آبادي مٽي جي ڍير ۾ تبديل ٿي ويئي، فلسطين ۾ حماس جي پاليسين تي تنقيد ڪندڙن جو خيال آھي ته هن علائقي ۾ ڪيترن ئي ڏهاڪن کان هلندڙ جنگ هاڻي وچ اوڀر جي تڪرار جو ڪو بهتر حل ناهي انهن جو موقف اهو آھي ته فلسطينن وٽ اسرائيل کان قبضو ختم ڪرائڻ جو ٻيو ڪو متبادل رستو ناهي نه ته فلسطين جا ماڻھو حماس کان پنهجون راهون جدا ڪرڻ ۾ دير نه ڪن ها،

آمريڪا ۽ عرب ملڪ اها تجويز پيش ڪري رهيا آھن ته غزه ۽ اولهه جي ڪناري وارن علائقن ۾ فلسطيني اٿارٽي کي وڌيڪ مضبوط بنايو وڃي مگر نيتن ياهو اهڙين تجويزن کي قبول ڪرڻ جي حق ۾ هرگز ناهي،اسرائيل ييروشلم “بيت المقدس” کي پنهجي گادي جو هنڌ بنائڻ واري دعوي تان هٿ کڻڻ  لاءِ تيار ناهي جڏھن ته فلسطين اڀرندي ييروشلم کي پنهجي گادي جو هنڌ بنائڻ چاهي ٿي فلسطينن جو مطالبو آھي ته سندن مستقبل جي رياست جون سرحدون 1967 جي جنگ کان پهرين جي حالتن آڌار طع ٿيڻ گهرجن جنهن کي اسرائيل مڃڻ  لاءِ تيار ناهي،

جڏھن ته اسرائيل 1967 جي جنگ کانپوءِ  جن علائقن تي قبضو ڪيو هو اتي غيرقانوني يهودي آباديون تعمير ڪيون ويو آھن هن وقت اولهھ اردن ۽ اڀرندي ييروشلم ۾ پنج لک يهودي آباد ٿي چڪا آھن ٻيو اهم مسئلو فلسطيني مهاجرن جو آھي پي ايل او جي دعوي آھي ته هن وقت سڄي دنيا ۾ هڪ ڪروڙ کان مٿي فلسطيني موجود آھن جن مان اڌ کان وڌيڪ اقوام متحده وٽ رجسٽر آھن،فلسطينن جو چوڻ آھي ته انهن ماڻھن کي اسرائيل واپس اچڻ جو حق ڏنو وڃي جڏھن ته اسرائيل جو چوڻ آھي ته ان سان اسانجي يهودي سڃاڻپ خطري ۾ پئجي ويندي ان قسم جي متضاد دعوائن ۽ تڪرارن سبب فلسطين  اسرائيل جنگ شدت اختيار ڪري ويئي آھي.ان  لاءِ ٻنهي ڌرين کي ڪجهه معاملن ۾ لچڪ ڏيکارڻي پوندي ، اقوام متحده کي فلسطين اسرائيل تڪرار ختم ڪرڻ  لاءِ پنهجو رول ادا ڪرڻو پوندو،ٻنهي ڌرين کي هاڻي جهيڙي جو دڳ وٺڻ بجاءِ ڳالهين جي ميز تي اچڻو پوندو ۽ محمود درويش جي سرزمين تي هي  رت جي راند هاڻي بند ٿيڻ گهرجي،

جنوري 30, 2025