ڇا ”فيڪ نيوز“ واقعي به وڏو خطرو بڻجي رهي آهي؟

حامد مير

ڇا فيڪ نيوز هڪ وڏو خطرو بڻجي رهي آهي؟ جي، ها!  فيڪ نيوز  هڪ عالمي  مسئلو آهي. ان جو سڀ کان وڏو مثال اهو آهي ته پوليو ويڪسين جي باري ۾  پاڪستان جا ڪيترا ئي ماڻهو اڃا تائين ان غلط فهمي جو شڪار آھن تھ  ھي ويڪسين مسلمانن جي آبادي گهٽائڻ جي  اولهھ جي  سازش آهي ۽ اھو بھ تھ جن ٻارن کي پوليو ويڪسين ڏني ويندي آهي اھي سنڍپڻ جو شڪار ٿي وڃن ٿا.

انهيءَ غلط فهمي جي ڪري، پاڪستان ۽ افغانستان ۾ پوليو جهڙي خطرناڪ بيماري اڃا تائين ختم نه ٿي سگهي آهي ۽ تازپ ڪجهه علائقن ۾ پوليو ورڪرز تي حملا ڪيا وڃن ٿا. ڇا  پوليو فيڪ نيوز پکيڙڻ لاءِ ذميدار ڪا اخبار يا ٽي وي چينل  آھي ؟ بالڪل نه. پوليو مھم کي سڀ کان وڏو ڌڪ ايبٽ آباد ۾ اسامه بن لادن خلاف آپريشن کان پوءِ پھتو.جڏهن اهو معلوم ٿيو ته هڪ آمريڪي انٽيليجنس ايجنسي مارچ 2011 ۾ القاعده جي سربراهه اسامه بن لادن جي ڊي اين اي نموني حاصل ڪرڻ لاءِ ايبٽ آباد جي بلال ڪالوني هيپاٽائيٽس بي، جي ڪوڙي ويڪسين مهم ھلائي.ڊاڪٽر شڪيل آفريدي کي 2012 ۾ ڪوڙي  ويڪسين مهم هلائڻ جي الزام ۾ 33 سال قيد جي سزا ٻڌائي وئي، پر الزام اهو هو ته شڪيل آفريدي جا منگل باغ نالي هڪ شدت پسند گروپ سان لاڳاپو هو. جڏهن شڪيل آفريدي ان الزام کي اعليٰ عدالتن ۾ چئلينج ڪيو، ته پوءِ 2013 ۾ مٿس قتل جو الزام لڳايو ويو ۽ جنهن ۾ موقف اختيار ڪيو ويو ته سندس هڪ مريض اٺ سال اڳ سندس غلط علاج جي ڪري فوت ٿي ويو هو. هن تفصيل بيان ڪرڻ جو  مقصد توهان کي ٻڌائڻ آهي ته پهرين هڪ آمريڪي انٽيليجنس ايجنسي ايبٽ آباد ۾ ويڪسينيشن مهم جي نالي تي  فيڪ نيوز  پکيڙي. ان بعد پاڪستان جي رياست شڪيل آفريدي کي جيل ۾ رکڻ لاءِ فيڪ نيوز  جو استعمال ڪيو.ٻن رياستن طرفان پکڙيل فيڪ نيوز جو نشانو پوليو خلاف مهم بڻي۽ بدقسمتي سان، پاڪستان ۾ پوليو جو خاتمو اڄ به هڪ چئلينج آهي.

فيڪ نيوز يا ڊس انفارميشن جي خلاف گڏيل قومن جي جنرل اسيمبلي 2021 ۾ قرارداد 76/227 منظور ڪئي ھئي ۽ 2022 ۾، گڏيل قومن جي سيڪريٽري جنرل پاران هڪ رپورٽ پيش ڪئي وئي جنهن ۾ ٻڌايو  ويو ته  ڊس انفارميشن انساني حقن لاءِ ھڪ خطرو بڻجي وئي آهي. پر ڊس انفارميشن خلاف ڪارروائي جي نالي تي  ميڊيا جي آزادي کي ختم نھ ڪرڻ گھرجي.بدقسمتي سان، پاڪستان دنيا جي انهن ملڪن ۾ شمار ٿئي ٿو. جتي جمهوري نظام تي ” فيڪ ”  جو ليبل چنبڙيل آھي.دي اڪنامسٽ جي ڊيموڪريسي انڊيڪس موجب 2023 تائين پاڪستان جو شمار  هائبرڊ رجيم ۾ ٿيندو هو، پر 2024 ۾ هائبرڊ جو تڪلف  ختم ڪري پاڪستان هڪ آمراڻي رجيم ڊڪليئر ڪيو ويو.جنھن  رياست کي بين الاقوامي ادارا  ھڪ جمهوريت  تسليم نٿا ڪن اھا رياست جڏھن  پاڻ کي جمهوري سڏي ٿي تھ اھا ھڪ فيڪ نيوز پکيڙڻ جي  زمري ۾ اچي ٿو.

تازو ئي پاڪستان جي قومي اسيمبلي پيڪا ترميمي ايڪٽ 2025 منظور ڪيو
آھي، جنهن جو مقصد فيڪ نيوز کي ختم ڪرڻ قرار ڏنو ويو آهي. ان قانون تحت وفاقي حڪومت سوشل ميڊيا کي ريگيوليٽ ڪرڻ لاءِ هڪ  اٿارٽي قائم ڪندي ۽ هي اٿارٽي فيڪ نيوز جو سدباب ڪندي.اسان سڀ ڄاڻون ٿا ته هي اٿارٽي ائين ئي ڪم ڪندي جئين  پاڪستان اليڪٽرانڪ ميڊيا ريگيوليٽري اٿارٽي (PEMRA)  ڪم ڪندي آھي. چوڻ ڪاڻ تھ پيمرا هڪ آزاد ادارو آهي، پر خود  پيمرا وارا  اسان کي ٻڌائين ٿا تھ انهن کي ڪٿان حڪم ملندا آهن.

هن نئين قانون جي منظوري کان پوءِ، اسان جا ڳجھا ادارا  فيڪ نيوز جي نالي تي پنھنجي ناپسنديده صحافين ۽ سياستدانن کي گرفتار ڪرڻ  ۾ وڌيڪ آساني محسوس ڪندا. دلچسپ ڳالهه اها آهي ته مٿي ذڪر ڪيل قانون 1973 جي آئين جي خلاف آهي، آئين جي خالق جماعت پاڪستان پيپلز پارٽي پڻ ان آئين جي خلاف جڙندڙ قانون جي حق ۾ ووٽ ڏنو. پاڪستان تحريڪ انصاف ۽ اپوزيشن جي ڪجهه  ٻين پارٽين پيڪا ترميمي ايڪٽ 2025 جي مخالفت ڪئي، پر اسان ڪيئن وساري سگهون ٿا ته هي ايڪٽ اصل ۾ انھيءَ صدارتي آرڊيننس جي جو گاڏڙساڏڙ نقل آهي جنھن کي پي ٽي آءِ حڪومت 2022 ۾ لاڳو ڪيو ھو.۽ اسان پيڪا ترميمي آرڊيننس 2022 کي  اسلام آباد هاءِ ڪورٽ ۾ چئلينج ڪيو ھو. فرق اهو آهي ته 2022 ۾ جڏهن اسان PICA ترميمي آرڊيننس کي عدالت ۾ چئلينج ڪيو، ته رليف بھ ملي ويو، پر 2025 ۾ عدالت کان رليف ملڻ جي اميد پڻ تمام گهٽ آهي ڇاڪاڻ ته گذريل ٽن سالن کان اسان جي اميد  مسلسل گهٽجي رهي آهي.

سوال اهو آهي ته جيڪڏهن فيڪ نيوز واقعي هڪ خطرو آهي، ته پوءِ ان خطري جو مقابلو ڪيئن ڪيو وڃي ؟ سڀ کان پهرين تھ  رياستي ادارا خود فيڪ نيوز پکيڙڻ بند ڪن. 2016 ۾ مسلم ليگ (ن) جي حڪومت پيڪا ايڪٽ تحت فيڪ نيوز خلاف جنگ جو اعلان ڪيو، پر ڪجهه مهينن اندر ڪجهه ڳجھن ادارن، ايف آءِ اي ذريعي، پيڪا ايڪٽ کي پنهنجي مرضي مطابق استعمال ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيو. پوءِ وري  پي ٽي آءِ حڪومت به ساڳيو ڪم ڪيو ۽ هاڻي مسلم ليگ (ن) جي حڪومت به  اھو ئي سڀ ڪجهه ڪري رهي آهي.اڃان  تازو عمران خان جي ڪابينا جي ٻن ميمبرن مون کي ٻڌايو ته 2022 ۾ ان وقت جي قانون واري وزير فروخ نسيم  پيڪا ايڪٽ ۾ ترميم جو بل کڻي ڪابينا ۾  آيو  ته ڪيترن ئي وزيرن ان جي مخالفت ڪئي. ان وقت تھ ان بل جي منظوري جو فيصلو ملتوي ٿي ويو. پر ڪجهه ڏينهن بعد، ان بل کي صدارتي آرڊيننس ذريعي لاڳو ڪيو ويو، ڇاڪاڻ  ان جي پٺيان  جنرل باجوه ۽ جنرل فيض هئا. هاڻي جنرل فيض گرفتار ٿي چڪو آهي، پر جنرل فيض جي سوچ کي  مسلم ليگ (ن) جي حڪومت نئين جوش سان هٿي ڏئي رهي آهي. نئين قانون جو مقصد سوشل ميڊيا تي ڪجهه سرڪاري شخصيتن ۽  ھڪ رياستي اداري تي  تنقيد کي روڪڻ آهي.

آئين جي آرٽيڪل 25 تحت، سڀئي پاڪستاني شهري برابر آهن، پر اسان جي پارليامينٽ جي قانون سازي جو مقصد صرف حڪمران اشرافيه کي تحفظ ڏيڻ ڇو آهي؟ ڪجهه رياستي ادارن جا حامي  نام نهاد سياستدان يا سائبر ڪمانڊوز،  منھنجي خلاف فيڪ نيوز پکيڙين تھ انھيءَ قانون  تحت مون کي تحفظ ڇو نھ نٿو ملي ؟ مون پنهنجو مثال ڏنو ڇاڪاڻ ته عمران خان جي گذريل دور حڪومت ۽ شهباز شريف جي موجوده  دور حڪومت  ۾جڏهن به مون فيڪ نيوز  خلاف ڪارروائي لاءِ ايف آءِ اي سان رابطو ڪيو، تھ ڪجهه به نه ٿيو.

سڀ ڄاڻن ٿا ته پاڪستان جي پارليامينٽ ۽ عدليه آزاد نه آهن، تھ پوءِ ميڊيا ڪيئن آزاد ٿي سگهي ٿي؟ ميڊيا کي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ اڳ بھ ڪيترائي قانون موجود آهن ۽ اڃان وڌيڪ قانون ٺاهيا پيا وڃن جيڪي آئين ۽ بين الاقوامي قانون جي پڻ خلاف آهن ۽ ان جو نتيجو پوري رياست کي ڀوڳڻو پوندو. هاڻي پاڪستان ۾ 8 فيبروري جي چونڊن تي سوال اٿارڻ کي فيڪ نيوز سڏيو ويندو. صدر، وزيراعظم، وڏي وزير ۽ ڪجهه ادارن سان لاڳاپيل اهم شخصيتن تي تنقيد فيڪ نيوز سڏي ويندي ۽ فيڪ نيوز خلاف ڪارروائي جي نالي تي حڪومت تي تنقيد ڪندڙن کي جيل ۾ وڌو ويندو. لٺين ۽ بندوقن ذريعي عزت حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ويندي. فيڪ نيوز جي نالي تي ٺهندڙ نئون قانون هن رياست جي بدقسمتي کان سواءِ ڪجهه به ناهي، جتي ھي قانون لاڳو ٿيڻ کان اڳ ئي ناڪام ٿي چڪو آهي.

جنوري 29, 2025