سنڌ جو هاري

محمد ابراھيم سومرو

سنڌ جي زراعت ۾ هاريءَ جو ڪردار انتهائي اهميت وارو آهي، ڇاڪاڻ ته زراعت سنڌ جي معيشت جو بنياد آهي. سنڌ جون زرخيز زمينون، درياهه سنڌ جا وهڪرا ۽ هارين جي محنت گڏجي زرعي پيداوار ۾ مددگار ثابت ٿين ٿا. هاري، جيڪو صبح کان شام تائين زمين کي کيڙي ٿو، فصلن کي پاڻي ڏئي ٿو ۽ انهن جي سنڀال ڪري ٿو، اهو سنڌ جي معاشي نظام جو اهم ستون آهي. پر هاري جي زندگي هميشه آساني سان نه گذري آهي.

هارين جي زندگي غربت ۽ مشڪلاتن سان ڀرپور رهي آهي. جاگيرداري نظام ۾ هاري پنهنجي محنت جو صحيح اجورو حاصل ڪرڻ کان محروم رهي ٿو. وڏيرا ۽ زميندار هارين کي صرف مزدور سمجهن ٿا ۽ انهن کي پنهنجو حق ڏيڻ کان پاسو ڪن ٿا. اهو نظام هارين جي زندگيءَ ۾ تمام گهڻيون رڪاوٽون پيدا ڪري ٿو، جنهن ڪري هاري تعليم، صحت ۽ بنيادي سهولتن کان محروم رهندا آهن.

هارين جي مسئلن جو هڪ وڏو سبب قرض جو نظام پڻ آهي. هاري اڪثر ڪري پنهنجي روزاني ضرورتن کي پورو ڪرڻ لاءِ وڏيرن کان قرض وٺن ٿا ۽ پوءِ ان قرض ۾ ڦاسي ويندا آهن. قرض جو وياج ايترو وڌي ويندو آهي جو هاري سڄي حياتي ان کي لاهڻ جي ڪوشش ڪندو رهي ٿو. ان کان علاوه، فصلن تي اچڻ واريون قدرتي آفتون، جهڙوڪ ٻوڏون ۽ سوڪهڙو، هارين جي زندگيءَ کي وڌيڪ ڏکيائي ۾ وجهي ڇڏين ٿيون.

هارين جي زندگي ۾ خوشحالي آڻڻ لاءِ ضروري آهي ته انهن جي مسئلن تي خاص ڌيان ڏنو وڃي. حڪومت کي گهرجي ته هارين لاءِ بهتر پاليسيون جوڙين، جيئن انهن کي سندن حق ملن ۽ انهن جي زندگيءَ ۾ بهتري اچي. جديد ٽيڪنالاجيءَ کي زراعت ۾ متعارف ڪرائڻ ۽ هارين کي ان بابت تربيت ڏيڻ سان پڻ انهن جي پيداوار ۾ اضافو ٿي سگهي ٿو. ان کان سواءِ، هارين کي انهن جي محنت جو صحيح اجورو ڏيڻ ۽ جاگيرداري نظام کي ختم ڪرڻ جي لاءِ وڏا قدم کڻڻا پوندا.

هاري صرف هڪ محنتي فرد نه آهي، پر اهو سماج لاءِ هڪ تحفي جي برابر آهي. جڏهن هاري زمين ۾ پنهنجي پورهئي جا داڻا پوکيندو آهي ته اهو پوري قوم کي خوراڪ مهيا ڪندو آهي. ان ڪري هارين کي سماج ۾ سندن حيثيت ۽ عزت ڏيڻ ضروري آهي. جيڪڏهن هارين کي مضبوط ڪيو وڃي، ته اهو نه رڳو زراعت جي پيداوار ۾ اضافو آڻيندو، پر پوري ملڪ جي معيشت کي به مضبوط ڪندو.

سنڌ جي تاريخ ۾ هاري صرف مزدور نه رهيا آهن، پر انهن پنهنجي حقن لاءِ هميشه آواز اٿاريو آهي. هارين جي جدوجهد ۽ محنت سنڌ جي ثقافت ۽ تاريخ جو هڪ اهم حصو آهي. سنڌ جي ثقافتي ورثي ۾ هاري جي ڪردار کي هميشه عزت ۽ محبت سان ياد ڪيو ويو آهي. هارين جي محنت سنڌ جي شعر، گيتن ۽ لوڪ ڪهاڻين ۾ واضح نظر اچي ٿي، جتي انهن جي قربانين کي ساراهيو ويو آهي.

سنڌ جي هاري کي پنهنجي حقن جي جدوجهد ۾ ڪنهن به خوف کان پاسو نه ڪرڻ گهرجي. جيڪڏهن هاري متحد ٿي پنهنجي حقن لاءِ آواز اٿاريندا ته يقينن انهن جي زندگيءَ ۾ بهتري اچي سگهي ٿي. سماج کي به گهرجي ته هارين سان گڏ بيهي انهن جي حقن لاءِ جدوجهد ۾ حصو وٺي، جيئن سنڌ جو هر هاري سک ۽ خوشحاليءَ واري زندگي گذاري سگهي.

جنوري 23, 2025