پابندين سان جديد ٽيڪنالوجي جو رستو روڪڻ ممڪن نه آھي

سيد مجاھد علي

قومي اسيمبلي جي آءِ ٽي ڪميٽي جي اجلاس دوران آءِ ٽي واري مملڪتي وزير شازا فاطمه خواجا يقين ڏيارڻ جي ڪوشش ڪئي ته ملڪ ۾ انٽرنيٽ جي سهولتن جي ڪا به کوٽ ناهي ۽ ان ۾ ڪا به رڪاوٽ نه وڌي پئي وڃي. هن دعويٰ ڪئي ته ان حوالي سان  پروپيگنڊا ڪئي پئي وڃي. هن ان دعويٰ کي به رد ڪيو ته انٽرنيٽ جي سهولت ۽ رفتار ۾ گهٽتائي سبب ملڪ کي مالي نقصان ٿيو آهي ۽ آءِ ٽي سهولتون ۽ خدمتون  ڏيندڙ ڪمپنيون مالي  دٻاءُ ۾ آھن.ھن جو چوڻ ھو تھ  اهو  ان ڪري  غلط آهي ڇو ته صرف گذريل هڪ مهيني ۾ آءِ ٽي سيڪٽر ۾ ڏيڍ ارب ڊالرن جي ايڪسپورٽ ٿي آهي.

پيپلز پارٽي جي قومي اسيمبلي ميمبر شرميلا فاروقي وفاقي وزير، آءِ ٽي جي دعويٰ کي رد ڪري ڇڏيو. ۽ چيو تھ زميني سطح تي ماڻهن سان رابطو ڪيو وڃي ۽ معلومات ورتي وڃي ته معلوم ٿئي ٿو ته انٽرنيٽ جي سھولت  نھ آھي ۽ رفتار سست آھي.ڪمپنيون ڏکيائين کي منهن ڏئي رهيون آهن. هن حڪومت کي چئلينج ڪندي چيو ته يا ته حڪومت ڪوڙ ڳالهائي رهي آهي يا اسان غلط آهيون.

حڪومت  جو موقف  آهي ته ملڪ ۾ پروپيگنڊا ۽ دهشتگردي کي روڪڻ لاءِ مختلف ڪنٽرول جا سسٽم ضروري آهن. اهو ئي سبب آهي جو مسلسل قانون سازي ڪئي پئي وڃي پر انٽرنيٽ جي رفتار کي ڪنٽرول ڪرڻ يا ان کي بند ڪرڻ ۽ مختلف سوشل ميڊيا ايپس تي پابنديون لاڳو ڪري صورتحال کي منهن ڏيڻ لاءِ ڪوششون پڻ ڪيون پيون وڃن.آءِ ٽي جي وزير ڪميٽي کي ٻڌايو ته گذريل مهيني دوران دهشتگردي سان وڙهندي پاڪ فوج جا هڪ سئو جي لڳ ڀڳ جوان شهيد ٿيا آهن. ان صورتحال ۾ دهشتگرد ۽ انتهاپسند عنصرن کي روڪڻ لاءِ سوشل ميڊيا ۽ انٽرنيٽ تي ڪنٽرول ڪرڻ ضروري آهي. حڪومتي ترجمانن جو چوڻ آهي ته اها ڪا غير معمولي ڳالهه ناهي جيڪا ٻين ملڪن ۾ نه ٿي ٿئي.

اهي بحث پنهنجي جاءِ تي اهم ٿي سگھن ٿا، پر شازا فاطمه خواجا ماضي ۾ جيڪو موقف اختيار ڪيو آهي، اهو حقيقت جي ابتڙ آهي، پر هوءَ پنهنجي موقف تي قائم رهي آهي. ڪڏهن ڪڏهن انهن جا اهڙا بيان به سامهون ايندا آهن، جن مان اهو واضح نه ٿيندو آهي ته هو اصل ۾ ٽيڪنيڪل مجبوري جي بنياد تي مسئلن جي نشاندهي ڪري رهيا آهن يا ڪو ٻيو عذر يا اعتراف ڪري رهيا آهن ته حڪومت کي انٽرنيٽ ۽ سوشل ميڊيا تي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ اهڙيون حڪمت عمليون اختيار ڪري رھي آھي،جنھن سان ملڪ ۾ انٽرنيٽ جي رفتار گهٽجي وڃي ٿي ۽ آءِ ٽي سيڪٽر کي مشڪلات کي منهن ڏيڻو پوي ٿو. هن ڀيري به هن اشارو ڏنو ته پاڪستان کي انٽرنيٽ جي سهولت فراهم ڪندڙ سب ميرينز ۾ ڪجهه خرابي ھئي، جنهن جي مرمت ڪئي پئي وڃي. ان ڪري انٽرنيٽ جا مسئلا پيدا ٿيا آهن. ڄڻ ته هڪ طرف سندن راءِ هئي ته انٽرنيٽ جو ڪو مسئلو ناهي ڇو ته آءِ ٽي ايڪسپورٽ  وڌي رهي آهي. ٻئي طرف هن اعتراف ڪيو ته ڪجهه ٽيڪنيڪل مسئلن سبب انٽرنيٽ ڪمزور نظر آئي . سرڪاري ترجمان جي بيان ۾ هي فرق ظاهر ڪري ٿو ته حڪومت وٽ ان صورتحال ۾ اصل  جو ڪو مناسب جواب ناهي.

هڪ طرف هو ان ڳالهه تي تمام گهڻو  پريشان آهي ته انٽرنيٽ ۽ سوشل ميڊيا کي ڪيئن ڪنٽرول ڪيو وڃي ان پروپيگنڊا کي دٻائڻ لاءِ جنهن کي حڪومت رياست مخالف سمجهي ٿي.ان ۾ ڪنھن ايڊيٽوريل ڪنٽرول بنا ڪم ڪندڙ يوٽيوبرزڪم ڪن ٿا يا پرائيويٽ گروپس جيڪي ڪوڙ پکيڙين  ٿا. حڪومت جو خيال آهي ته اهڙي ڪوڙي پروپيگنڊا ۾ رياست ۽ رياستي ادارن خلاف ڀڙڪندڙ ٻولي ۽ لهجو استعمال ڪيو ويندو آهي. ڪوڙي خبر پکيڙي ويندي  آهي. حڪومت هر صورت ۾ انهن کي ڪنٽرول ڪرڻ چاهي ٿي، پر ان سان حڪومت جي موقف ۾ تضاد پيدا ٿئي ٿو. ۽ اها صورت حال به عمل جوڳي نه آهي. حڪومت کي اهو رستو ڳولڻو پوندو ته گهٽ ۾ گهٽ هن دور ۾ انٽرنيٽ جي پهچ ۾ بهتري آڻي.

اها پڻ تصديق ڪئي وئي آهي تازو شايع ٿيل جائزي جي انٽرنيٽ جي سهولت جي طرفان ٽاپ ٽين  وي پي اين ڊاٽ ڪام هڪ عالمي تنظيم ان رپورٽ ۾ چيو  آهي ته پاڪستان کي گذريل هڪ سال دوران انٽرنيٽ جي سهولتن ۾کوٽ ۽ سوشل ميڊيا ايپس تي ڪنٽرول نه ٿيڻ سبب  ھڪ ارب  62 ڪروڙ ڊالرن جو نقصان ٿيو آھي. ڪمپني موجب رڳو ايڪس تي بندش سان پاڪستان ۾ هلندڙ سال فيبروري کان لاڳو پابندين سبب صرف ايڪس کي 1 ارب 34 ڪروڙن جو نقصان ٿيو آهي. پاڪستان ۾ ڪجهه صارفين وي پي اين ذريعي ايڪس فيچر استعمال ڪن ٿا پر ان کي مختلف پابندين کي به منهن ڏيڻو پئجي رهيو آهي جنهن ڪري هن ايپ کي استعمال ڪرڻ مشڪل ٿي پيو آهي. اهڙي طرح پاڪستان انٽرنيٽ تي پابندي ۽ تڪليف ۾ مبتلا ملڪن ۾سرفهرست بڻجي ويو آهي. بندش سبب حڪومت کي وڏو مالي نقصان ٿي رهيو آهي. ياد رهي ته سڄي دنيا ۾ انٽرنيٽ ڪنٽرول جي ڪري مجموعي نقصان جو اندازو 7 ارب 69 ڪروڙ ڊالر لڳايو ويو آهي.

حڪومت کي ٻه سمجهڻ گهرجي ته اڄ جو دور ٽيڪنالاجي جو دور آهي. پابندين جو پراڻو نظام عمل جوڳو نھ آهي.ڪوششن جي باوجود خبر ڪنهن نه ڪنهن طريقي سان ماڻهن تائين پهچندي آهي، پر پابندي واري خبر جي شدت وڌي ويندي آهي. ان کي ڦهلائيندڙ عنصر ان پابندي کي پنهنجي حق ۾ استعمال ڪري ”ڪوڙ“ کي سچ ثابت ڪرڻ جي قابل ٿي ويندا آهن.

تنهن ڪري، حڪومت کي سمجهڻ جي ضرورت آهي ته صرف وڌيڪ معلومات ۽ شفافيت سان ئي مقابلو ڪري سگهجي ٿو. ساڳئي مسئلي جو ٻيو پاسو ھي آھي تھ پاڪستان ۾ نام نهاد جمهوري نظام ڪم ڪري رهيو آهي. هاڻوڪي چونڊن ذريعي ملڪ ۾ جيڪا حڪومت اقتدار ۾ آئي آهي، ان سان ڪيترين ئي پارٽين جا اختلاف آهن. پر ان جي باوجود ان حقيقت کان انڪار ممڪن ناهي ته جمهوريت جي نالي تي حڪمرانن کي عوام جي خواهشن جو خيال رکڻو پوندو آهي.چونڊيل حڪومت غير مقبول فيصلا ڪري ٿي ۽ پابنديون لاڳو ڪري ٿي تھ  اهڙي حڪومت پنهنجو اختيار وڃائي ويهندي.

ڪا به حڪومت  جديد ٽيڪنالاجيءَ جو رستو روڪي نھ ٿي سگهي ۽ نه ئي عوام جي مرضي خلاف فيصلا ڪري عوام ۾ مقبوليت  ماڻي سگهي ٿي. ملڪ جي معاملن کي ’ڪنٽرول‘ ڪرڻ لاءِ حڪومت کي انهن ٻنهي پاسن تي خاص ڌيان ڏيڻ جي ضرورت آهي.

جنوري 6, 2025