سڃاڻپ کان محروم ٻوڏ متاثر عورتون اليڪشن ۾ ووٽ جو حق ڪيئن استعمال ڪنديون؟

 فهميده يوسفي

 پاڪستاني عورتن کي چونڊ عمل دوران ڪيترن ئي چئلينجن کي منهن ڏيڻو پوي ٿو. پر 2022ع ۾ آيل ٻوڏ کانپوءِ ڳوٺاڻن علائقن ۾ ڪيترائي گهر ڊهي پٽ ٿي ويا ۽ ماڻهو اڃا تائين ڳنڍڻ کان قاصر آهن.

ملڪ ۾ فيبروري 2024 ۾ عام چونڊون منعقد ٿيڻ سان، ٻوڏ متاثر علائقن ۾ ڪيتريون ئي عورتون گهربل شناختي دستاويز حاصل ڪرڻ ۾ مشڪلاتن کي منهن ڏئي رهيون آهن يا انهن وٽ ووٽرن جي طور تي رجسٽر ٿيڻ لاءِ ضروري معلومات نه آهي. اھڙا سڀ ماڻھو ھڪڙي ڪميونٽي بڻجي ويا آھن جن جي سڃاڻپ کان محروم آھي.

سنڌ جي ضلعي خيرپور جي علائقي سوڀوديرو جي ڪڇي جي رهواسي 45 ورهين جي اميرن بي بي جو چوڻ آهي ته ٻوڏ سبب هوءَ مڪمل طور تي تباهه ٿي وئي. هو ۽ سندس ڪٽنب صرف چند قيمتي سامان سان فرار ٿيڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا. هن چيو ته ٻوڏ واري صورتحال دوران سندس سڃاڻپ ڪارڊ گم ٿي ويو، جيڪو هو اڃا تائين پيدا نه ڪري سگهيو آهي.

اميرن جو چوڻ آهي ته نادرا آفيس ڪڇ کان پري هجڻ ڪري سندس وڃڻ ۾ ڏکيائي ٿي آهي ۽ هوءَ هن اليڪشن ۾ ووٽ نه ڏئي سگهندي، جڏهن ته هو ماضي ۾ به ڪيترائي ڀيرا ووٽ ڪاسٽ ڪري چڪي آهي.

اليڪشن ڪميشن جي انگن اکرن موجب پاڪستان ۾ 2023ع ۾ عورتن جي ووٽرن جو ڪل تعداد 58 لک 72 هزار 14 هو پر 2018 ۾ اهو انگ 46 لک 30 هزار 570 هو. انگن اکرن موجب ٻوڏ سبب سڀ کان وڌيڪ متاثر ٿيندڙ سنڌ صوبي ۾ عورت ووٽرن جو انگ 12 لک 20 هزار 439 آهي.

واضح رهي ته سنڌ صوبي جا دادو، جيڪب آباد، قمبر، شهدادڪوٽ، خيرپور مري، ميرپورخاص، ڄامشورو، سانگهڙ، عمرڪوٽ، بدين، شهيد بينظير آباد ۽ نوشهروفيروز ضلعا ٻوڏ سبب سڀ کان وڌيڪ متاثر ٿيا آهن.

دادو ضلعي ۾ 426165 عورتون ووٽر آهن، جيڪب آباد ۾ 272773 عورتون ووٽر آهن، قمبر شهدادڪوٽ ۾ 368042، خيرپور ميرس ۾ 640827، ميرپور خاص ۾ 398735، ڄامشورو ۾ 216630، سانگهڙ ۾ 16627، سانگهڙ ۾ 6277، بيڊ ۾ 5247، خيرپور ميرس ۾ 640827 عورتون آهن. 32665 شهيدن جو ڪل تعداد بينظير آباد ۾ 4 لک 21 هزار 398 ۽ نوشهروفيروز ضلعي ۾ 4 لک 30 هزار 484 عورتون ووٽر آهن.

جڏهن ته بلوچستان جي ضلعن صحبت پور، جهل مگسي ۽ جعفرآباد ۾ به ٻوڏ جي پاڻي انساني زندگي کي وڌيڪ متاثر ڪيو آهي. سهابپور ۾ 55 هزار 527 عورتون ووٽر آهن، جهل مگسي ۾ 32 هزار 578 ۽ جعفرآباد ۾ 62 هزار 502 عورتون ووٽر آهن.

عورتن جي حقن جي شعبي ۾ سرگرم سماجي ورڪر ماروي اعواڻ جو چوڻ آهي ته چونڊن ۾ حصو وٺڻ هر شهري لاءِ تمام ضروري آهي، چاهي هو عورت هجي، مرد هجي يا جنس پرست.

ماروي اعواڻ موجب ڪيترائي ماڻهو 2022ع جي ٻوڏ کي منهن نه ڏئي سگهيا آهن، انهن کي سڃاڻپ جي حوالي سان ڪا به سهولت فراهم نه ڪئي وئي آهي، جنهن تي هو پريشان آهن ۽ ان جو عام چونڊن تي تمام گهڻو اثر پوندو. . حڪومت کي گهرجي ته ٻوڏ متاثر علائقن ۾ ڪيمپس قائم ڪري، ٻوڏ جي تباهي سبب گم ٿيل ماڻهن جا دستاويز واپس وٺي ۽ پنهنجي راءِ جو اظهار ڪرڻ لاءِ چونڊ عمل جو حصو بڻجي.

سماجي ورڪر ماروي اعواڻ چيو ته ڳوٺاڻن علائقن ۾ مرد سماج سبب عورتن جي ووٽ جي حق تي ڇڪتاڻ آهي، ان ڪري هو آزاد فيصلا ڪرڻ جي قابل نه آهن، کين ووٽ ڏيڻ جي آزادي ناهي، اهڙي صورتحال ۾ جيڪڏهن عورت عورت ووٽ ڏئي، جيڪڏهن ڪاسٽ نه ڪري سگهي ته ان سان سندن محرومي ۾ اضافو ٿيندو، ڇو ته ووٽ بنيادي حق آهي، توهان ايندڙ وقت لاءِ پنهنجو نمائندو چونڊيو، ان ڪري عورتن جي آزاد شموليت به ضروري آهي.

هن چيو ته اڪثر علائقن ۾ مرد قيادت کٽيندي آهي، جيڪڏهن عورت اليڪشن ۾ بيٺي ته مٿس وڌيڪ دٻاءُ هوندو يا کيس گهڻا ووٽ نه ملندا، جيڪڏهن عورتون وڌيڪ ووٽ ڪاسٽ ڪنديون ته پنهنجي قيادت چونڊينديون، اهڙي طرح عورتن جي سياسي شرڪت وڌيڪ ٿيندي، جڏهن عورتون فيصلا سازي جي عمل ۾ اينديون ته عورتن جي مسئلن کي سمجهي بهتر پاليسيون ۽ بهتر قانون آڻينديون.

ماروي اعواڻ چيو ته ٻهراڙين ۽ عام طور تي عورتن کي ڄاڻ ۽ تعليم جي کوٽ سبب ووٽ ڏيڻ لاءِ رجسٽرڊ ڪرڻ جي خبر ناهي، جيڪڏهن هو شادي ڪن ٿا ته هڪ شهر کان ٻئي شهر يا هڪ صوبي کان ٻئي صوبي ڏانهن وڃن ٿيون. ٻين صوبن کي به مسئلا درپيش آهن

  ان عمل کي خاص ڪري عورتن لاءِ آسان بڻايو وڃي ۽ حڪومت کي گهرجي ته اليڪٽرانڪ ميڊيا، سوشل ميڊيا ۽ پرنٽ ميڊيا تي مهم هلائي ۽ وڌيڪ سهولتن جا مرڪز قائم ڪري ته جيئن عورتون پنهنجو ووٽ رجسٽر ڪرائي سگهن ۽ چونڊن ۾ ڀرپور حصو وٺن.

ان حوالي سان اليڪشن ڪميشن ذريعن جو چوڻ آهي ته 2017ع موجب شناختي ڪارڊ تي عارضي يا مستقل ايڊريس تي پنهنجو ووٽ داخل ڪرائي سگهندا. جيستائين ٻوڏ متاثر ووٽرن جو تعلق آهي ته صوبائي حڪومت جي سهڪار سان هڪ جامع پلان تيار ڪيو پيو وڃي.

  اليڪشن ڪميشن ذريعن جو وڌيڪ چوڻ آهي ته نادرا کي هدايتون جاري ڪيون ويون آهن ته متاثر علائقن ۾ سڃاڻپ ڪارڊ مهم هلائي وڃي ڇاڪاڻ ته شناختي ڪارڊ کانسواءِ ووٽنگ نه ٿي ٿي سگهي، جڏهن ته انهن علائقن ۾ پولنگ اسٽيشنز جي بحالي لاءِ به ڪم ڪيو پيو وڃي. اليڪشن ڪميشن آف پاڪستان طرفان تڪ بنديون ۽ ووٽر لسٽون تيار ڪيون ويون آهن ۽ چونڊن جون تياريون آخري مرحلي ۾ آهن پر ٻوڏ متاثر علائقن ۾ عورتن جو وڏو انگ اڃا تائين پنهنجي سڃاڻپ کان محروم آهي.

ڊسمبر 2, 2023