بانو بي بي جو قتل ھڪ انسان سوز قتل آھي

بانو بي بي بلوچستان، پاڪستان جي هڪ نوجوان عورت کي وحشياڻي طريقي سان  قتل ڪيو ويو آھي ، جنھن  جو صدمو پوري ملڪ ۽ قوم کي رسيو آھي ، پورو ملڪ وڏي غم ۽ غصي ۾ آھي ، ھڪ قتل عام نه پر ھانءُ ڏاريندڙ قتل ڪيو ويو آھي ،  جيڪو اسان جي مذھب  ڇا پر اسانيت جي ھر مذھب جي خلاف آھي. هن جي مڙس سان گڏ، جرڳي هڪ قبائلي ڪائونسل جي حڪم تي قتل ڪيو ويو، ڇاڪاڻ ته هن روايتي زبردستي جي بدران  محبت کي چونڊيو، ڇو ته ان کي خبر ھئي ته ھو بھتر طريقي سان پنھنجي زندگي گذاري سگھي پئي ، اھڙي المناڪ ۽ ھولناڪ قتل تي بلوچستان. جا جبل ۽ مٽي به وڏي غم ۽ غصي ۾ آھي . شيتل جي موت صرف هڪ المناڪ واقعو ناهي، پر انهن رواجن جي سخت مذمت آهي، جيڪي انسانيت کي ختم ڪن ٿا ۽ رواج ، رسمون انسان دشمن آھن . سندس ڪهاڻي، جيڪا ظالماڻي رواجن جي منهن ۾ جرئت جي علامت آهي، اسان کان مطالبو ڪري ٿي ته اسين انهن نام نهاد “، غيرت ۽ عزت جي نالي تي قتل” جو مقابلو ڪريون، جيڪي سماجن کي تباهه ڪن ٿا ۽ اسان جي گڏيل انسانيت کي لٽين ٿا.

بانو بي بي جو ڏوهه، سندس قاتلن جي نظر ۾ سادو هو: هن محبت ڪرڻ جي همت ڪئي. هن هڪ اهڙو ساٿي چونڊيو، جيڪو سندس برادري جي سخت قبائلي رواجن جي شادي جي حوالي سان منظور نه هو. هن آزاديءَ جي عمل لاءِ، هن ۽ سندس مڙس کي ڏينهن جي روشنيءَ ۾ قتل ڪيو ويو، ۽ سندن موت کي هڪ وحشياڻي تماشي جي طور تي رڪارڊ ڪيو ويو. ايڪس تي سماجي ميڊيا پوسٽون غم ۽ غصي کي ظاهر ڪن ٿيون: “شيتل جي جرئت، جنهن عزت سان موت کي قبول ڪيو، ان هر مرد جي اخلاقي بزدلي کي بي نقاب ڪيو، جيڪو خاموش بيٺو تماشو ڏسي رهيو هو،” هڪ صارف لکيو. هڪ ٻئي صارف ان کي “پيٽريارڪي جي ڪنٽرول ۾ جڙيل ٿڌي رت جو قتل” قرار ڏنو، جيڪو ياد ڏياري ٿو ته عورتن جي آواز کي خاموش ڪرڻ وارا ظالماڻا نظام ڪيترو گهرو جڙيل آهن.

هي ڪو اڪيلو واقعو ناهي. عزت جي نالي تي قتل، جيڪي اڪثر قبائلي رواجن يا سخت سماجي درجابندي سان جڙيل هوندا آهن، ڏکڻ ايشيا ۽ ان کان ٻاهر لاتعداد زندگين کي ختم ڪن ٿا. 2025 ۾، اندازن مطابق پاڪستان ۽ ڀارت ۾ سوين عورتون اهڙي انجام جو شڪار ٿين ٿيون، سندن ڪهاڻيون اڪثر ثقافتي رواداري يا برادري جي خاموشيءَ هيٺ دفن ٿي وڃن ٿيون. هي عمل هڪ بگڙيل تصور “عزت” مان نڪرندو آهي، جتي عورت جي خودمختياري هن جو پنهنجو رستو، ساٿي، يا زندگي چونڊڻ جو حق کي خانداني يا قبائلي وقار لاءِ خطرو سمجهيو ويندو آهي. هي عزت ناهي; هي ڪنٽرول آهي، رواج جي نالي ۾ لڪايل، جيڪو انا کي همدرديءَ تي ۽ طاقت کي انسانيت تي ترجيح ڏئي ٿو.

بانو بي بي جي موت اسان کي سوال اٿاري ٿي: هڪ اهڙو رواج جيڪو محبت ڪرڻ جي ڪري عورت جي قتل جو مطالبو ڪري، ان جو دفاع ڪيئن ٿي سگهي ٿو؟ جواب آهي ته اهو ممڪن ناهي. رواج، چاهي ڪيترا به قديم هجن، تڏهن مقدس ناهن جڏهن اهي انساني وقار جي بنيادي حقن جي خلاف ورزي ڪن ٿا. جرڳو جنهن شيتل ۽ سندس مڙس کي موت جي سزا ڏني، اهو رواج جو باقيات ناهي، پر هڪ پيٽريارڪي تشدد جو ميکانيزم آهي، جيڪو سازش ۽ خوف سان قائم آهي. جيئن هڪ ايڪس پوسٽ ۾ چٽيءَ ريت چيو ويو، “قاتل/جرڳو هميشه غلط هوندو!” اهي نظام ترقي ڪن ٿا ڇاڪاڻ ته برادريون، ۽ ڪڏهن ڪڏهن رياستون، انهن کي چيلينج ڪرڻ ۾ ناڪام ٿين ٿيون، جنهن ڪري مجرم بغير سزا جي عمل ڪن ٿا.

بانو بي بي جي قتل جي مذمت تيز ۽ سخت ٿي آهي. سرگرم ڪارڪن ۽ عام شهري هڪجهڙا ايڪس جهڙن پليٽ فارمن تي انصاف جو مطالبو ڪري رهيا آهن، جنهن ۾ #JusticeForSheetal ۽#EndPatriarchy جهڙا هيشٽيگ سندس موت کان پوءِ وائرل ٿيا آهن. اهي آواز هڪ وڌندڙ شعور کي اجاگر ڪن ٿا ته اهڙا قتل صرف افراد جي خلاف جرم ناهن، پر انسانيت جي خلاف جرم آهن. روم اسٽيٽيوٽ، جيڪو انسانيت جي خلاف جرمن کي بيان ڪري ٿو، منظم طور تي شهرين جي خلاف ڪيل عملن تي زور ڏئي ٿو اهڙا معيار جيڪي عزت جي نالي تي قتل جي وسيع، ثقافتي طور تي منظور ٿيل تشدد تي لاڳو ٿي سگهن ٿا. جيتوڻيڪ اڃا تائين قانوني طور تي تسليم نه ڪيو ويو آهي، پر انهن قتلن جي پکيڙ ۽ ارادو عورتن کي پيٽريارڪي رواجن جي خلاف ورزي ڪرڻ جي ڪري نشانو بڻائڻ عالمي قانون ۾ بيان ڪيل منظم ظلم جي عڪاسي ڪري ٿو.

اسان جي انسانيت کي وڌائڻ لاءِ، اسان کي اهڙن رواجن کي ختم ڪرڻو پوندو جيڪي اهڙن ظلمن کي ممڪن بڻائين ٿا. ان جي شروعات ان تصور کي رد ڪرڻ سان ٿئي ٿي ته رواج اڻ ٽٽڻ وارا آهن. ثقافتون ترقي ڪن ٿيون، ۽ انهن کي لازمي طور تي ترقي ڪرڻ گهرجي. اهي قبائلي رواج، جيڪي ڏکڻ ايشيا ۾ عزت جي نالي تي قتل جو جواز پيش ڪن ٿا، ٻين حالتن ۾ چيلينج ڪيا ويا آهن جهڙوڪ 2004 ۾ نئگپور، ڀارت جي عورتن، جن هڪ سيريل ريپسٽ جي خلاف انصاف پنهنجن هٿن ۾ ورتو، ڇاڪاڻ ته اهي هڪ اهڙي نظام کان تنگ ٿي چڪيون هيون جيڪو انهن کي ناڪام ڪري رهيو هو. سندن عمل، جيتوڻيڪ تڪراري هو، پر اهو انهيءَ قسم جي پيٽريارڪي تشدد جي خلاف بغاوت هو، جنهن بانو بي بي کي ماريو. اهو اسان کي ياد ڏياري ٿو ته تبديلي ممڪن آهي جڏهن برادريون خاموش رهڻ کان انڪار ڪن ٿيون.

حڪومتن کي به عمل ڪرڻو پوندو. پاڪستان جي قانوني نظام، جنهن کي اڪثر عورتن لاءِ پسمانده قرار ڏنو ويندو آهي، کي اصلاح جي ضرورت آهي ته جيئن عزت جي نالي تي قتل ڪندڙن کي فوري ۽ سخت نتيجن کي منهن ڏيڻو پوي. قانونن کي لازمي طور تي جرڳي جي حڪم تي قتل کي جرم قرار ڏيڻ گهرجي، ۽ قانون نافذ ڪندڙ ادارن کي عورتن جي حفاظت کي ثقافتي حساسيتن تي ترجيح ڏيڻ جي تربيت ڏني وڃي. تعليم پڻ اهم آهي نوجوانن کي سيکارڻ ته عزت ڪنٽرول ۾ ناهي، پر انفرادي چونڊ ۽ وقار جي عزت ۾ آهي.

بانو بي بي جي ڪهاڻي هڪ عمل جو سڏ آهي. محبت چونڊڻ جي سندس جرئت، جيتوڻيڪ ان جي قيمت سندس زندگي هئي، سندس قاتلن جي بزدليءَ کان وڌيڪ بلند آهي. جيئن هڪ ايڪس صارف لکيو، “هن جو نالو تبديليءَ جو سبب بڻجي.” بانو بي بي جي عزت ڪرڻ لاءِ، اسان کي سندس ڪهاڻي کي وڌائڻو پوندو، انهن رواجن کي چيلينج ڪرڻو پوندو جن هن کي ماريو، ۽ هڪ اهڙي دنيا جوڙڻي پوندي جتي محبت موت جي سزا نه هجي. انسانيت ان کان گهٽ جي گهرج نٿي ڪري.

جُولاءِ 22, 2025