ڪارپوريٽ فارمنگ:سنڌ جي زرخيز ڌرتيءَ تي قبضو يا ترقي؟

ياسمين چانڊيو

سنڌ، جيڪا پنهنجي زرخيز زمين، درياهه، زراعت  ۽ معدني وسيلن سان مالا مال آهي، سا اڄ انتهائي سنگين خطري کي منهن ڏئي رهي آهي. ڪارپوريٽ فارمنگ جا منصوبا، جيڪي ظاهري طور تي “ترقي” جي نالي تي پيش ڪيا پيا وڃن، دراصل سنڌ جي وسيلن تي هڪ نئون استحصالي وار آهن. “گرين پاڪستان” جهڙا منصوبا انهن پاليسين جو حصو آهن، جن جو حقيقي مقصد مقامي ماڻهن کي سندن زمينن ۽ وسيلن کان محروم ڪرڻ آهي.

سنڌ جي معيشت جو وڏو حصو زراعت تي دارو مدار رکي ٿو. سنڌو درياهه جي تاريخي وهڪرن، هتان جي هارين جي محنت ۽ آبپاشي نظام سنڌ کي زرعي لحاظ کان سونهري ڌرتي بڻايو آهي. پر ڪارپوريٽ فارمنگ جي نالي ۾ وڏين ڪمپنين کي سنڌ جي زرخيز زمين الاٽ ڪري مقامي آبادگار کي پنهنجي ئي ڌرتيءَ تان بي دخل ڪرڻ جا منصوبا جوڙيا پيا وڃن.

سنڌ جي تاريخ تي نظر وجهون ٿا ته اسان کي اهڙا ڪيئي مثال ملن ٿا، جتي ڌارين پنهنجي فائدي لاءِ هتان جي زمين تي قبضو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. عربن جي اچڻ کان وٺي برطانوي سامراج تائين، سنڌ سدائين استحصال جو شڪار رهي آهي. جڏهن 1843ع ۾ انگريزن سنڌ تي قبضو ڪيو ته انهن به هتان جي زمينن کي پنهنجي قبضي ۾ آڻڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ان جي مقابلي ۾ هتان جي ماڻهن زبردست مزاحمت ڪئي.

اڄ وري ساڳي صورتحال ورجائي پئي وڃي. “ترقي” جي نالي تي سنڌ جي قدرتي وسيلن تي ڌاڙو هنيو پيو وڃي. ڪينجھر، جيڪا نه صرف سنڌ پر ايشيا جي وڏي ۾ وڏيءَ قدرتي ڍنڍ آهي هاڻ ڪارپوريٽ منصوبن جي زد ۾ اچي وئي آهي. ڪارونجهر جبل جيڪو پڻ سنڌ جي تاريخي ۽ ثقافتي سڃاڻپ آهي، ان کي معدني وسيلن لاءِ ڪٽڻ ۽ ڪورڻ جون سازشون ۽ ڪوششون  ٿي رهيون آهن، جنهن سان نه صرف قدرتي حسن تباهه ٿيندو، پر  فطرتي سونهن پڻ متاثر ٿيڻ سان گڏ جهنگلي جيوت به خطري ۾ پئجي ويندي.ان صورتحال ۾ سنڌ جا قومي سياسي ۽ سماجي حلقا انهن استحصالي منصوبن خلاف مضبوط آواز اٿاري رهيا آهن.

تاريخ شاهد آهي ته جڏهن به ڌرتيءَ کي ڪو خطرو پيش آيو آهي، ته سنڌ واسين پنهنجي جانين جو نذرانو ڏئي پنهنجي سڃاڻپ بچائي آهي. 1843ع ۾ هالن جا مغل، 1947ع ۾ صوفين جي روحاني مزاحمت، ۽ هاڻوڪي دور ۾ قومي تحريڪون سنڌ جو وجود بچائڻ لاءِ وڙهيون آهن.

سنڌ جي زمين، درياهه، ٻيٽ، ڍنڍون، جبل ۽ تاريخي ماڳ صرف سنڌ واسين جا آهن، ۽ انهن تي ڪنهن به ڌارئي جو قبضو قبول نه ڪيو ويندو.سنڌ صرف هڪ زمين جو ٽڪرو ناهي، هي هڪ تهذيب، هڪ ثقافت، ۽ هڪ سڃاڻپ آهي. ڪارپوريٽ فارمنگ ۽ “گرين پاڪستان” جهڙا منصوبا اصل ۾ سنڌ جي وسيلن کي ڦرڻ لاءِ ٺاهيا ويا آهن، ۽ سنڌ واسين کي متحد ٿي انهن جي خلاف جدوجهد ڪرڻي پوندي. تاريخي ورثو، زرخيز زمينون، ۽ قدرتي وسيلن جي مالڪي سنڌي ماڻهن جو بنيادي حق آهي، جنهن جي حفاظت لاءِ هر سطح تي مزاحمت ضروري آهي.

سنڌ جي معيشت جو وڏو حصو زراعت تي دارو مدار رکي ٿو. سنڌو درياهه جي تاريخي وهڪرن، هتان جي هارين جي محنت ۽ آبپاشي نظام سنڌ کي زرعي لحاظ کان سونهري ڌرتي بڻايو آهي. پر ڪارپوريٽ فارمنگ جي نالي ۾ وڏين ڪمپنين کي سنڌ جي زرخيز زمين الاٽ ڪري مقامي آبادگار کي پنهنجي ئي ڌرتيءَ تان بي دخل ڪرڻ جا منصوبا جوڙيا پيا وڃن.

فيبروري 3, 2025