جمهوريت،آمريت ۽ خليفا گيري واري سياست

علي محمد ميمڻ

ملڪ ۾ جمهوري ۽ ترقي پسند نظرياتي سياست يقينن پنهنجي مشڪل ترين دور مان گذري رهي آهي ۽ عام چونڊن واري رسم پوري ٿيڻ بعد ملڪ جمهوري ۽ عوامي فلاحي رياست بنجڻ  بجاءِ انتظامي مملڪت بنجڻ واري رستي تي هلڻ شروع ڪري ڏنو آهي. عملي طور تي عوام جي چونڊيل حڪومت آئين ۽ پارليامينٽ جي ذريعي هلڻ  بجاءِ ماتحت ادارن جي والار کي منهن ڏيئي رهي آهي. ائين معلوم ٿي رهيو آهي ته ملڪ جي اسٽيبلشميٽ سولين حڪومت کي پنهنجي گهيري ۾ آڻي چڪي آهي ۽ حڪومت ۽ آئيني، جمهوري ۽ عوامي ادارن ۽ فورمز جي تڏا ويڙهه ڪرڻ يا انهن کي مفلوج بنائڻ واريون ڪارروائيون تيز کان تيز تر ٿي ويون آهن ۽ ملڪ جا پرڏيهي ۽ ڏيهي معاملا نبيرڻ وارا حق، واسطا ۽ اختيار پڻ وفاقي ۽ صوبائي حڪومت جي هٿن مان نڪري چڪا آهن ۽ اهي صرف حصيدارآهن.اهڙي صورتحال ۾ ظاهري طور تي جيڪي حڪمران آهن انهن جي حالت  شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي سٽ “اڇي پڳ مَ پس، اندر مڙيئي اڳڙيون ”  واري بڻيل نظر اچي رهي آهي ۽ هو پنهنجي کل ۽ پڳ بچائڻ ۽ اندر رهڻ  بجاءِ ٻاهر رهڻ خاطر روزانو جي بنياد تي سمجهوتا ڪري ديوار طرف ڌڪيا پيا وڃن. ٻئي پاسي، جيڪي ڪانڀو خان اندر آهن، اهي اندران نڪرڻ ۽  ٻاهر اچي وري ڪرسي تي ويهڻ لاءِ  ڏينهن رات زور آزمائي ڪرڻ سان گڏوگڏ سندن “منٿ ميڙ قافلا”  ڪاوڙيل رانجهي کي راضي ڪرڻ لاءِ ننهن چوٽيءَ جو زور لڳائي رهيا آهن. ممڪن آهي ته سندن مذاڪراتي آزيون نيازيون  قبول پئجي وڃن ۽ هو ٻاهر نڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي وڃن ۽ اقتدار ۽ اختيارن واري ڪرسي  بجاءِ ساڳين پگهار تي ڪم ڪرڻ واري نوڪري تي موٽي اچن.

ملڪ جي خاص جماعت،پي ٽي آءِ جي باني عمران خان سندس پارٽي جي چيئرمين بئريسٽر گوهر جي آرمي چيف سان پشاور ۾ ٿيل ملاقات جي آخرڪار تصديق ڪري ڇڏي آهي.اڊيالا جيل جي عدالتي ڪمري ۾ پي ٽي آءِ باني صحافين سان غير رسمي ڳالهه ٻولهه دوران بئريسٽر گوهر ۽ آرمي چيف جي ملاقات بابت سوال تي پهريان ترديد ڪندي معاملي بابت اڻڄائي جو اظهار ڪيو.پر پوءِ ڪپتان عمران خان بئريسٽر گوهر جي آرمي چيف سان ملاقات جي تصديق ڪندي چيو ته آرمي چيف سان ملاقات سٺو سنئوڻ آهي، جيڪڏهن ڳالهه ٻولهه شروع ٿي آهي ته اهو ملڪ لاءِ سٺو آهي، اسان به ڳالهين جا خواهشمند هئاسين.هن وڌيڪ چيو ته اسٽيبلشمينٽ کي اسان سان ڳالهيون ڪرڻ کپن، مان ڪڏهن به نه چيو ته ڳالهيون نه ٿينديون، هميشه ڳالهين لاءِ در کليل رکيا، پر ٻئي پاسي کان در بند رهيا.

انهيءَ سموري عمل مان اهو صاف طور تي ظاهر ٿيو ۽ ثابت پڻ ٿي ويو ته هن ڌر جو ملڪ جي جمهوري سرشتي کي مضبوط ڪرڻ  بجاءِ خاص طريقيڪار ۽ انتظام ڪاري تحت اڳتي وڌڻ تي ئي ذهن بيٺل آهي. ائين معلوم ٿي رهيو آهي ته، ڪپتان ۽ سندس جماعتين جو جمهوري سياست  بجاءِ آمريت ۽ عوامي ليڊرشپ  بجاءِ  پرچي ذريعي ٿاڦجڻ  جو رواج ۽ اصولي سياست ۽ موقف  بجاءِ طفيلي ۽ ڪمدار بڻجي خليفا گيري واري سياست ڪرڻ تي سندن ايمان وڌيڪ پختو ٿي ويو آهي.

اها پڻ حقيقت آهي ته ڪپتان عمران خان اڄ ڏينهن تائين  صرف ملازمت ڪرڻ ۽ نوڪري ڪرڻ وارو سياسي ڪاروبار ضرور ڪيو آهي پر هو اڄ ڏينهن تائين جمهوريت پسند، پارليمينٽرين ،عوامي ليڊر يا ملڪ ۽ ملڪ ۽ ملڪ جي قومن جو ترجمان ۽ نمائنده سياستدان بنجي نه سگهيو آهي. هو پنهنجي سياست کي به ڪرڪيٽ ميچ وارو انبوهه گڏ ڪري ڪرڪيٽ هيرو بڻجڻ جو ته ضرور شوقين آهي ۽ پنهنجي هٺيلي طبيعت ۽ نفرت واري زبان ۽ گفتار ملڪ ۾ رواج ڏيڻ ۾ ته ضرور ڪامياب ٿيو آهي ۽ ناراض ماڻهن جا وڌ ۾ وڌ ووٽ ته ضرور گڏ ڪيا آهن پر  افسوس ته سندس ڪردار ،عوام دوستي ۽ جمهوريت کي رائج ڪرڻ وارو ليڊر ٿيڻ  بجاءِ اسٽيبلشمينت جو خدمتگار رهڻ جو خواهشمند ضرور نظر اچي رهيو آهي.

ملڪ ۾ هر آمراڻي دور ۾ ڪانه ڪا سرڪاري جماعت ضرور پيدا ٿيندي رهي آهي ته جيئن هو خاص ڌر جي خاص جماعت جي حيثيت ۾متبادل طور ڪم ڪري سگهي ۽ لاڏلن واري سرڪار آندل سٺي فرمانبردار طور ڪم ڪري يا نئين انتظام ٿيڻ تائين عبوري خدمتگارن طور ڪم ڪري سگهي. دلچسپ ڳالهه آهي ته، خاص آبهوا واري نرسري ۾ تيار ڪيل قلمي ٻوٽو جنهن کي طاقتور آبادگارن طرفان خاص ڀاڻ ۽ دوائن وارا ڦوهارا ڏيئي وڏو ڪيو ويو اها پوک  آخرڪار وڌي  وڻ ٿي ويئي ۽ گذريل سال 9 مئي تي سموري ملڪ ۾ پنهنجي خاص فن ۽ هنر جو مظاهرو ڪري  ملڪ کي لوڏي ۽ پاڻ کي ڪاٺ ۾ ضرور وجهي چڪي آهي. رانديگرن واري جماعت پنهنجي اصل تربيت ۽ ڪارڪردگي جو مظاهرو ڪري يقينن پنهنجي اڳئين منزل تي پهچي چڪي آهي. اهو پڻ ممڪن آهي ته هو پنهنجا گناهه بخشرائڻ بعد پنهنجي حالت تي پالش ۽ ميڪ اپ ڪري وري نوجوان پهلوان سڏائڻ لڳن پر اسانجي ملڪ ۽ عوام پنهنجي هوش ۽ حواس ۾ اکين سان جيڪي ڪجهه ڏٺو ۽ ڪنن سان ٻڌوآهي ان بعد جمهوريت، قانون ۽ انصاف جي حڪمراني ۽ ملڪ ۽ ترقي ۽ خوشحالي آڻڻ وارا منشور ۽ نعرا يقينن پنهنجي حيثيت وڃائي ويٺا آهن. خيرهاڻي جڏهن ڳالهيون شروع ٿي چڪيون آهن ته اهو چوڻ ۾ ڇا آهي ته انهن گڏجاڻين ۾ معافي يا اين آر او گهرڻ نه پر پاڪستان جي استحڪام بابت ڳالهيون ٿيون آهن.

اسانجي ملڪ جي حڪمرانن ۽ پردي جي پٺيان موجود اصل حاڪمن  ۽ انهن جي حاڪميت ۾ ٿيندڙ ڪمن ۽ ڪارروائين بابت عوام جي مرڪزن، محفلن، دانشورن، ساڃهه وندن، قانوندانن جي مباحثن، ليکڪن ، صحافين ۽ درسگاهن ۾ ٿيندڙ سيمينارن، ڪانفرنسن ۽ ٿيندڙ مذاڪرن ۾ هي بحث هلي رهيا آهن ته آخرڪار ملڪ ڪنهن جي ڪنٽرول ۾ آهي ڇا اسان جون چونڊيل سياسي حڪومتون ۽ جماعتوڻ ملڪ ۾ فعال ڪردار ادا ڪري رهيون آهن يا هو صرف شو پيس آهن ۽ ملڪ  ڪجهه لڪل قوتون اقتدار ۾ آهن ۽ سياسي قوتون يا حڪومت ۾ ويٺل جماعتون اقتدار اعلي ۽ ملڪ جي مالڪي ۾ ڪنهن حد تائين حصي پتي ۾ حصيدار آهن. ظاهري طور تي ملڪ ۾ چونڊيل سياسي حڪومت آهي جنهن ۾ مسلم ليگ ن ۽ پاڪستان پيپلز پارٽي جي سرواڻي ۾ اڪثريتي اتحادي حڪومت قائم آهي جنهن ۾ٻنهي وڏين جماعتن جا وزير اعظم. صدر مملڪت ۽ صوبن جون حڪومتون  ۽ صوبن جا گورنرپڻ پنهنجي جاهه و جلال سان موجود آهن ۽ ظاهري طور تي پنهنجا ڪم سرگرمي سان ڪري رهيون آهن. پر ڇا وفاق ۽ صوبن ۾ حڪومتون به چونڊيل قيادت ۽ سياسي حڪومتن جون آهن يا هو صرف ڪجهه کاتن ۾ محدود حد تائين پابند آهن.

اسانجي ملڪ ۾چونڊيل حڪومتن جا تختا اونڌا ڪرڻ، چونڊون چوري ڪرڻ وارا ڏوهه ايترا ته گهڻا ٿيا آهن جو هاڻي عوام جو ملڪ ۾ ٿيندڙ چونڊن تان ذري گهٽ ويساهه ئي ختم ٿي ويو آهي. ملڪ جي پهرين چونڊيل وزير اعظم ذوالفقار علي ڀٽو جي حڪومت جو ماتحت اداري جي سربراهه جنرل ضياءَ الحق طرفان بغاوت ڪري خاتمو ڪرڻ ۽ ان بعد مارشل لا لڳائي ملڪ تي 11 سال حڪمراني وارو اونڌاهو دور مسلط ڪيو ويو جنهن دوران آمرطرفان پنهنجي احسان فراموشي ۽ محسن ڪشي جا مثال قائم ڪيا ويا ۽ ملڪ جي عالمي سطح جي ليڊر ذوالفقار علي ڀٽو کي ججن سان سازباز ڪري بيگناهه ڦاسي جي سزا ڏياري  ويئي ۽ ملڪ ۾ جمهوري عمل ۽ عوامي سياست تي بندشون لاڳو ڪيو ويون. هن عمل ملڪ کي جنهن کاهي ۾ وڃي ڪيرايو ان بعد هي ديس اڄ ڏينهن تائين پنهنجي پيرن تي بيهي نه سگهيو آهي.  ملڪ جي سمورن آمراڻن دورن جو سمورو عرصو 50 سالن کان به وڌيڪ آهي. اهي سمورا دور يقينن ملڪ لاءِ هاڃيڪار ثابت ٿيا جنهن جي نتيجن سبب اڄ ملڪ جو ڏيوالو نڪري چڪو آهي. اسان جي سامهون بحث هيٺ موضوع يقينن تمام سنجيده آهن ته آخرڪار ملڪ تي اصل حڪمراني ڪنهن جي آهي ۽ ملڪ جو نظام ڪير هلائي رهيا آهن ۽ سياسي جماعتون پاڻ کي  حڪومت جي ماتحت ادارن وٽ ڇو پيش ڪري رهيون آهن؟ ۽ هو عوام ۽ پارليامينٽ  بجاءِ غير سياسي ۽ بي مانائتو عمل ڪري پنهنجي حيثيت ڇو وڃائي ۽ پنهنجي جماعت کي ڇو شرمسار ڪري رهيا آهن.   ۽ آخرڪار اهو پاڻ وڪڻڻ ۽ خليفا گيري وارو سلسلو ڪيستائين جاري رهندو؟

جنوري 19, 2025